BHXH quỹ an sinh hay quỹ bất an? Từ không minh bạch đến nguy cơ vỡ quỹ bảo hiểm

13:12 17/11/2018

Ví dụ về tính BHXH: Giả xử lương 5t người LĐ đóng 10,5% và công ty đóng 21,5%. Mỗi tháng công ty và người LĐ nộp cho BH là 32% = 1,6 triệu. Năm 1 người LĐ có 16 triệu, năm 2 người LĐ đóng thêm 16 triệu + 16 triệu của năm 1 + 6% lãi 16 triệu của năm 1 = 32,960,000 đồng. Năm 3 người LĐ có tổng cộng 50,937,600 đồng….. cho đến năm 30 người LĐ có tổng cộng là 1 tỷ 356 triệu tiền lãi mỗi tháng là 6,784 triệu nhưng người LĐ chỉ nhận được từ lương là 75% của 5 triệu là 3,75 triệu/tháng như vậy người lao động chưa nhận đủ phần lãi và mất luôn phần gốc.

Việt Nam là nước có tỷ lệ đóng bảo hiểm thuộc diện cao nhất thế giới chiếm 32% tổng mức lương tháng của người lao động. Một nguồn quỹ lấy từ 1/3 quỹ lương của 13,9 triệu người, liên tục tăng thu nhưng tuyệt đại đa số người lao động lẫn chủ doang nghiệp không được biết về vấn đề quản lý và vận hành của quỹ BHXH. Việc sử dụng quỹ BHXH để đầu tư ra sao không ai biết, việc đầu tư lãi lỗ thế nào cũng không ai biết duy nhất chỉ mình cơ quan BHXH biết.

Vì BHXH không phải là thuế hay phí phải nộp mà là khoản tiền nhà nước giữ hộ cho người lao động nên người lao động có thể được coi là cổ đông của quỹ. Họ có quyền được cập nhật hoạt động đầu tư, được cung cấp báo cáo tài chính, được yêu cầu chất vấn và đưa ý kiến đối với những khoản đầu tư không an toàn, được cung cấp thông tin về người chịu trách nhiệm, mức độ xử lý các khoản thâm hụt do đầu tư thua lỗ, thất thoát, thay vì hứng chịu rủi ro từ cơ chế vận hành của quỹ”thu của người này trao cho người kia”

Cho đến bây giờ quỹ BHXH vẫn không công khai báo cáo tài chính hàng năm về việc sử dụng quản lý quỹ BH
Mức đóng BH của người lao động cứ tăng dần đều theo từng năm do mức lương tối thiểu vùng đã được điều chỉnh tăng 8 lần từ năm 2008 – 2017 từ 540.000 lên 1.300.000 tăng 140% và dự kiến sẽ tăng mức lương tối thiểu lên 1.400.000 từ đầu năm 2019. Và thời gian đóng BH của người lao động sẽ kéo dài thêm 5 năm áp dụng từ ngày 1/1/2018. Lao động nữ đủ 55 tuổi, nam đủ 60 tuổi và đủ số năm tham gia BH ( nam 35 năm, nữ 30 năm ) mới được hưởng mức lương tối đa 75% lương bình quân khi đang còn làm việc.

Theo báo cáo kiểm toán tính đến hết năm 2015 cơ quan BHXH Việt Nam cho vay hơn 435.000 tỷ đồng trong đó cho chính phủ vay 324.000 tỷ đồng chiếm 74,46% dư nợ đầu tư. Cho các ngân hàng vay hơn 59.000 tỷ đồng, 45.500 tỷ đồng mua trái phiếu chính phủ, 6000 tỷ cho thủy điện Lai Châu vay. Và đáng chú ý nhất là khoản cho vay 1500 tỷ đồng không có khả năng thu hồi tại công ty tài chính ALCII do công ty này đã phá sản và không có khả năng trả nợ.

Tại kỳ họp quốc hội 5/2018 trong bối cảnh ngân sách cạn kiệt Bộ Tài Chính đã đề xuất khoản vay BHXH chuyển thành trái phiếu chính phủ nhận nợ 22.000 ngàn tỷ thay vì phải trả nợ gốc và nợ lãi bằng tiền mặt. Nhưng do những biến động của tình hình kinh tế trong nước cũng như quốc tế tỷ giá ngoại tệ tăng cao trong khi chính phủ lại in tiền quá nhiều, khiến cho tiền đồng mất giá nhiều vì thế TPCP đâu khác tờ giấy lộn. Những ai đã từng mua công trái những năm 80 thì biết mua tờ công trái của nhà nước khi đó trị giá 2000 đồng thì bây giờ 2000 đồng có mua nổi cốc trà đá không?

Một nghịch lý đang diễn ra ở BHXN là chi phí quản lý quỹ năm 2016 đã chi 10.467 tỷ đồng năm 2017 ước tính chi 11.957 tỷ đồng cho một bộ máy quá cồng kềnh về nhân sự, văn phòng tại mỗi tỉnh xuống tới cấp huyện trong khi việc này có thể giao cho ngân hàng làm.

Ơ các nước tư bản giãy chết quỹ BH được chi trả cho an sinh xã hội trẻ em được đi học miễn phí, người già được vào các trại dưỡng lão, khi có bệnh được đảm bảo khám chữa bệnh miễn phí. Nhưng ở VN xứ thiên đường đóng BH chính là đồng tiền mồ hôi xương máu nước mắt của người lao động khi về già nhưng không biết đến lúc lương hưu nhận được bao nhiêu tiền? Liệu giá trị đồng tiền lúc đó có nuôi nổi bản thân không hay vẫn phải trông chờ con cháu? Và liệu rằng người lao động có thể nhận được lương hưu không nếu những khoản nợ của BH không thể thu hồi được vàngân sách chính phủ cạn kiệt và không còn khả năng chi trả???

Trong một xã hội mọi thứ đều bất an như ở VN, nguy cơ vỡ quỹ BH là có thật theo cảnh báo của chính BHXH thì giải pháp tốt nhất cho người lao động bây giờ là hãy rút tiền một cục về và ngừng tham gia BHXH.