Đằng sau việc Philippines bất ngờ thay đổi lập trường trong quan hệ với Mỹ là cảnh giác với Trung Quốc

Ngày 2/6 vừa qua, Philippines đã bất ngờ tuyên bố sẽ tiếp tục “Hiệp định về thăm viếng” (VFA) ký với Mỹ, thay đổi hẳn lập trường trước đó. Lý do chính thức được Philippines đưa ra là “do tình hình chính trị khu vực”, nhưng giới quan sát cho rằng yếu tố Trung Quốc mới là lý do thực sự khiến Philippines thay đổi…

Các hoạt động hợp tác quân sự giữa Mỹ và Philippines sẽ tiếp tục với việc Philippines thay đổi lập trường chấm dứt VFA trước đây (Ảnh: Đa Chiều).
Trang tin Hoa ngữ Đa Chiều ngày 3/6 cho biết, Bộ trưởng Ngoại giao  Philippines Teodoro Locsin ngày 2/6 đã viết trên tài khoản mạng xã hội Twitter, theo chỉ thị của Tổng thống Rodrigo Duterte, Philippines đã quyết định tạm ngừng việc chấm dứt Hiệp định về quân đội thăm viếng lẫn nhau Mỹ – Philippines (VFA). Trong tweet của mình, ông Locsin đăng kèm bức Công hàm chính thức đã được Bộ Ngoại giao Philippines gửi đến Đại sứ quán Mỹ một ngày trước.

Bản Công hàm ngoại giao đề ngày 1/6 này viết Philippines đã quyết định đình chỉ việc chấm dứt Hiệp định về quân đội thăm viếng lẫn nhau Mỹ – Philippines kể từ thời điểm này (tức 1/6/2020). Thời hạn đình chỉ là 6 tháng và có thể được gia hạn thêm 6 tháng nữa vào 6 tháng sau…

Tàu chiến Mỹ đến thăm Philippines theo Hiệp định VFA ký giữa hai nước (Ảnh: AP).
Hiệp hội Phát thanh Truyền hình Nhật Bản (NHK) ngày 3/6 đưa tin, trong nội bộ chính phủ Philippines có ý kiến cho rằng nếu Philippines muốn tiến hành các cuộc tập trận quân sự chung với quân đội Hoa Kỳ, thì không thể thiếu Hiệp định về quân đội thăm viếng lẫn nhau Mỹ – Philippines; nếu bãi bỏ hiệp định này sẽ ảnh hưởng đến khả năng kiềm chế Trung Quốc.

Liên quan đến việc gia hạn hiệp định, Bộ Ngoại giao Philippines giải thích do “xuất phát từ tình hình chính trị khu vực và những thay đổi khác”, nhưng không nêu rõ các lý do chi tiết.

Tuy nhiên, NHK cho rằng với việc Trung Quốc gia tăng các hoạt động ở Biển Đông, Philippines buộc phải thay đổi quyết định chấm dứt thỏa thuận quân sự với Mỹ đã đưa ra trước đây.

Theo tin của Reuters ngày 2/6, Bộ trưởng Ngoại giao Philippines Teodoro Locsin đã thông báo cho phía Mỹ việc đình chỉ chấm dứt Hiệp định về quân đội thăm viếng lẫn nhau Mỹ – Philippines và phía Mỹ bày tỏ hoan nghênh quyết định này.

Tổng thống Philippines Duterte hồi tháng 2/2020 tuyên bố chấm dứt thực hiện Hiệp định VFA, nay lại chỉ thị tiếp tục thực hiện (Ảnh: AP).
Đại sứ quán Mỹ tại Philippines thông báo: “Hiệp định về quân đội thăm viếng lẫn nhau Mỹ – Philippines đã được ký kết nhiều năm trước và đóng góp quan trọng cho lợi ích quốc gia của hai nước. Hy vọng hai nước sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ trong lĩnh vực an ninh và quốc phòng”.

Vào đêm ngày 11/2/2020, Tổng thống Philippines Duterte đã tuyên bố quyết định chấm dứt Hiệp định về quân đội thăm viếng lẫn nhau Mỹ – Philippines (VFA). Duterte từng nói, ông muốn phát triển quan hệ với Trung Quốc và Nga chứ không phải với Mỹ. Người phát ngôn của tổng thống Philippines khi đó nói, nguyên nhân chấm dứt VFA với Mỹ là để quân đội Philippines độc lập hơn.

Hiệp định này là một trong những thỏa thuận quân sự quan trọng được ký giữa Philippines và Hoa Kỳ vào năm 1998. Trước khi tuyên bố chấm dứt VFA, ông Duterte luôn đe dọa hạ cấp quan hệ đồng minh quân sự với Mỹ. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper từng nói, việc Philippines hủy bỏ VFA với Mỹ “là một bước đi sai lầm”.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo và Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin (Ảnh: Creaders).
Hiệp định này quy định các điều kiện, phạm vi hoạt động và cơ sở vật chất dành cho việc các nhân viên quân sự và thiết bị quân sự của Mỹ tiến vào Philippines, bao gồm cả nội dung liên quan đến các cuộc tập trận quân sự chung do hai bên tổ chức. Hiệp định này cũng cho phép Mỹ duy trì mấy ngàn quân luân phiên đóng ở Philippines để tham gia mấy chục cuộc diễn tập quân sự và hoạt động cứu trợ nhân đạo mỗi năm.

Theo thỏa thuận giữa hai bên, nếu chấm dứt VFA, một trong hai bên ký kết phải thông báo cho bên kia bằng văn bản thông qua kênh ngoại giao và Hiệp định sẽ tự động chấm dứt sau 180 ngày sau khi thông báo.

Trước đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nói, việc chấm dứt VFA tại Philippines là “bình thường” và sẽ tiết kiệm rất nhiều tiền cho Mỹ. Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana ngày 13/2/2020 cũng nói trong một tuyên bố: sau khi VFA hết hạn vào tháng 8 năm nay, hai nước Mỹ – Philippines sẽ không tổ chức bất kỳ cuộc tập trận quân sự chung nào nữa.

Người Philippines ngày càng cảnh giác với những hoạt động cưỡng bức của Trung Quốc trên Biển Đông. Trong ảnh: người dân Philippines biểu tình trước s\s quán Trung Quốc hôm 12/6/2019 (Ảnh: AP).
Các nhà quan sát cho rằng việc Philippines chấm dứt Hiệp định VFA sẽ ngăn chặn quân đội Mỹ vào Philippines, Mỹ sẽ không thể phản ứng nhanh chóng trước các mối đe dọa của Trung Quốc ở Biển Đông, sẽ làm suy yếu khả năng chống khủng bố và thu thập thông tin tình báo của Mỹ trong khu vực và sẽ phá hoại các hoạt động bảo vệ quyền tự do hàng hải trên biển và chống lại khả năng cưỡng ép của Trung Quốc ở Biển Đông.

Cũng có ý kiến phân tích, nếu Hiệp định VFA bị chấm dứt, “Hiệp định tăng cường Hợp tác Quốc phòng Mỹ – Philippines” ký năm 2014 sẽ bị vô hiệu hóa trên thực tế và bản “Hiệp ước phòng thủ chung Mỹ – Philippines” năm 1951 cũng chỉ “hữu danh vô thực”.

Philippines từ lâu đã là đối tác chiến lược vững chắc của Hoa Kỳ tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương, nhưng kể từ sau khi ông Duterte lên nắm quyền năm 2016, mối quan hệ Mỹ-Philippines đã trở nên bất ổn. Tuy nhiên, với việc Philippines hôm 2/6 quyết định hủy bỏ quyết định chấm dứt VFA, có vẻ gió đã xoay chiều…

VietTimes