Ngày 17.4, Trung Quốc gửi Công hàm lên Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc phản đối hai công hàm ngày 30.3 và 10.4 của Việt Nam về Biển Đông liên quan đến Báo cáo riêng của Malaysia trình Ủy ban Ranh giới thềm lục địa vào tháng 12.2019.
Công hàm mới của Trung Quốc lặp lại các luận điệu cũ rích về công hàm 1958 và estoppel. Đây cũng là dấu hiệu cho thấy căng thẳng giữa Hà Nội và Bắc Kinh về chủ quyền biển đảo trên Biển Đông đang gia tăng nguy hiểm, với nguy cơ xung đột vũ trang xuất hiện.
Tuy nhiên, có điểm đặc biệt là trong công hàm mới nhất Trung Quốc “kiên quyết yêu cầu Việt Nam rút toàn bộ nhân sự vận hành và các cơ sở trên các đảo và bãi đá mà nước này xâm lược và chiếm đóng bất hợp pháp”.
Đây là một câu văn đầy hàm ý đe dọa. Trong một bài viết mới trên trang Maritime Issues, Phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Hồng Thao, một học giả uy tín về Biển Đông, nhận định chi tiết này có thể được xem là tín hiệu rằng Trung Quốc có thể gia tăng cưỡng ép hoặc viện đến vũ lực trên thực địa chống lại các quốc gia có yêu sách khác.
Ngay sau khi gửi công hàm nói trên, ngày 18.4 Trung Quốc đã ra tuyên bố thành lập cái gọi là quận Tây Sa và Nam Sa.
Có vẻ như Trung Quốc đã kích hoạt một giai đoạn mới trong dã tâm bành trướng của họ ở Biển Đông. Với động thái này có thể nói Trung quốc gần như sẵn sàng chiếm trọn cả Hoàng sa Trường sa, như họ đã từng làm năm 1974 (cưỡng chiếm Hoàng sa) và 1988 (dùng vũ lực chiếm Trường sa). Đây là một bước đi vô cùng manh động và nguy hiểm trong khi Việt nam và cả thế giới hầu như dành trọn mối quan tâm vào việc chống lại cơn đại dịch từ Vũ hán.
***
Về câu “kiên quyết yêu cầu rút toàn bộ nhân viên và cơ sở trên các đảo và bãi đá xâm chiếm phi pháp” mà Trung Quốc đưa ra trong công hàm mới nhất, sau khi tìm kiếm thì có vẻ như Trung Quốc đã nhiều lần sử dụng câu văn này, chứ không hẳn là mới đây, trong công hàm mới nhất gửi lên Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc.
Tìm kiếm sơ cho thấy phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc từng đưa ra yêu cầu này với Philippines vào năm 2013 sau khi Manila khởi kiện Bắc Kinh ra Tòa Trọng tài.
Trong khủng hoảng giàn khoan Hải Dương 2014, Phó vụ trưởng Vụ biên giới và biển đảo Dịch Tiên Lương cũng từng đưa ra đòi hỏi tương tự với Việt Nam.
Cuối năm 2016, phản ứng trước việc Việt Nam mở rộng đường băng ở đảo Trường Sa Lớn, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng ngang nhiên tuyên bố như thế.
Đặc biệt, theo trích lục của tài khoản South China Sea News, vào tháng 2.1988, Trung Quốc cũng tuyên bố yêu cầu Việt Nam rút khỏi các đảo và bãi đá, nhưng kèm thêm câu: “Nếu Việt Nam cản trở những hoạt động hợp pháp của Trung Quốc trong khu vực nói trên bất chấp lập trường nhất quán của chính phủ Trung Quốc, nước này phải chịu hoàn toàn trách nhiệm cho toàn bộ hậu quả phát sinh“.
Sau đó ít lâu, Trung Quốc đã tấn công Gạc Ma như chúng ta đã biết.
Như vậy, có thể thấy mẫu câu “yêu cầu” từng xuất hiện và xuất hiện trong những thời điểm căng thẳng. Tuy nhiên, tín hiệu đe dọa sử dụng vũ lực rõ ràng thường gắn với câu “phải chịu hoàn toàn trách nhiệm cho toàn bộ hậu quả phát sinh”.
Đây là mẫu câu đe dọa vũ lực thường thấy hơn từ phía Bắc Kinh. Lúc này ta chưa thấy Trung Quốc sử dụng trở lại nhưng không loại trừ khả năng nó sẽ được tung ra nếu tình hình leo thang.
***
Bộ Ngoại giao Việt Nam hôm 19/4 lên tiếng về việc Trung Quốc thông báo thành lập quận Tây Sa và Nam Sa để quản lý quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa ở Biển Đông.
“Việt Nam đã nhiều lần mạnh mẽ khẳng định Việt Nam có đầy đủ bằng chứng lịch sử và cơ sở pháp lý để khẳng định chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa”, phát ngôn viên Lê Thị Thu Hằng nói trong một tuyên bố, một ngày sau thông báo của Bắc Kinh.
“Lập trường nhất quán của Việt Nam là phản đối mạnh mẽ việc thành lập cái gọi là ‘thành phố Tam Sa’ và các hành vi có liên quan vì đã vi phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam, không có giá trị và không được công nhận, không có lợi cho quan hệ hữu nghị giữa các quốc gia và gây thêm phức tạp tình hình Biển Đông, khu vực và thế giới”.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam lên tiếng “yêu cầu Trung Quốc tôn trọng chủ quyền của Việt Nam, huỷ bỏ các quyết định sai trái liên quan đến những việc làm đó và không có những việc làm tương tự trong tương lai”.
Gần đây cả Bộ Ngoại giao và Bộ Quốc phòng Mỹ nối nhau ra tuyên bố quan ngại sâu sắc hay lên án đích danh hành vi Trung Quốc đâm chìm tàu cá của Việt Nam ở vùng biển khu vực. Đó là tín hiệu mới phản ảnh một sự đồng thuận ở Mỹ về một chính sách cứng rắn hơn với Trung Quốc từ áp lực của quân đội, các chiến lược gia và Quốc hội Mỹ, cùng với mâu thuẫn kinh tế – thương mại giữa hai nước được đẩy mạnh lên nhân cơ hội dich Cúm Vũ hán.” Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng nhận xét.
“Mỹ lo ngại trước các báo cáo về các hành động khiêu khích lặp đi lặp lại của Trung Quốc nhắm vào việc phát triển dầu khí ngoài khơi của các quốc gia có tuyên bố chủ quyền khác,” Bộ Ngoại giao Mỹ nói trong một thông cáo gửi qua email cho Reuters trả lời câu hỏi về sự hiện diện của Hải dương Địa chất 8 ở vùng biển Malaysia.
“Trong trường hợp này, (Trung Quốc) nên chấm dứt hành vi bắt nạt của mình và không tham gia vào hoạt động khiêu khích và gây bất ổn kiểu này,” thông cáo nói.
“Mục tiêu tối hậu của Trung Quốc không thay đổi, nhưng việc thực hiên mục tiêu đó tùy thuộc vào sự tính toán về thời cơ của Trung Quốc. Thời cơ này tùy thuộc những biến chuyển nhất thời, như đại dịch Cúm Vũ hán, và sự thay đổi trong cán cân lực lượng.
Các nước nhỏ trong khu vực ngoài tự khẳng định năng lực và quyết tâm bảo vệ chủ quyền, có thể xem đây là một sức mạnh để bảo vệ quyền lợi và chủ quyền của mình.
Tuy nhiên, dù tình hình có leo thang căng thẳng, tin chắc rằng với sự ủng hộ và sát cánh của đa số các nước thành viên Liên Hiệp Quốc cùng Mỹ, Anh, Úc và Châu Âu thì Việt Nam sẽ bảo vệ vững chắc chủ quyền và đánh tan những âm mưu quân sự hóa biển Đông, dùng vũ lực để cướp đất của ta. Không một âm mưu xâm chiếm nào của TQ sẽ thành công khi mà nước này bây giờ chính là mục tiêu, là kẻ thù của thế giới bởi với cách hành xử tráo trở, tham lam, dối trá của mình, Trung Quốc sẽ không bao giờ có được sự ủng hộ của thế giới.
T.H